NOT ETTİKLERİM

Uygarlık despotluğu da kendine göre kusursuzlaştırılmıştır.

Krallar zulmü adeta cisimlendirmişlerdi, bugünün demokratik cumhuriyetleri ise onu manevi baskı şekline dönüştürüp, düşünceye hükmetmeye başlamışlardır.

Mutlak yönetim altında ruhu sindirebilmek için insanlara işkence yapılırdı, ama ne var ki, ruh bu darbelerden kurtulup onurla yücelirdi.

Diktanın uygulandığı demokratik cumhuriyetlerde durum böyle değildir; onlar bedeni özgür bırakıp ruhu esir almaktan yanadırlar.

Efendisi şimdi şöyle der: Benden farklı düşünebilirsin, hayatını sürdürür, mallarının sahibi kalabilirsin ama bundan sonra halkın arasında bir yabancısın.


ALEXIS DE TOCQUEVİLLE